OPERANT(EDİMSEL) ŞARTLANMA;

OPERANT(EDİMSEL) ŞARTLANMA;

Operant şartlanma bir davranış sonuçları tarafından etkilendiğine ortaya çıkar. Bu öğrenme modelinin başlangıcını Amerikan psikologu Edward Thorndike’a (1911) kadar götüre biliriz. Pavlovun isteksiz, rekleksif tepkileri araştırdığı zamanlar, Thorndike istekli davranışlar tarafından meydana getirilen uyaranların etkisini analiz ediyordu.

Thorndike hayvanların istekli davranışlar yaparak çevrelerine uyum sağladıklarına inanıyordu. Bu teoriyi test etmek için bir bulmaca kutusunu dizayn etti. Buna aç kedileri yerleştirdi. Kutunun dışına bütün bir balık yerleştirdi. Kediler balıkları görüp bunu elde etmek için çeşitli davranışlar yaptılar ve çeşitli yollar denediler. Sonunda kediler kutu içinde dışarıya çıkmalarını sağlayacak kola kazara basarak balığa ulaşırlar. Kediler tekrar kutuya konduklarında bu kala basma davranışının süresi gittikçe azalır. Her bir ek denemeyle, kedilerin davranışı daha fazla amaçlı olur ve sonunda bu kola basmaları kutuya girer girmez olur.

Thorndike bu sonucu, davranış şayet olumlu ardışıklıkla takip edilirse kuvvetlenir şeklinde yorumlar. Tersine, davranış şayet istenilen sonucu vermezse elimine edilir. Bundan dolayı kedilerin bazı başlangıç davranışları sönme göstermiş, çünkü bunlar balığa ulaştırmamıştır. Diğer taraftan, kola basma davranışı kuvvetlenmiştir,çünkü sonuçta balık elde edilmiştir. Bu gözlemlerin ışığında, Thorndike etki kanunu ileri sürmüştür. Davranış şayet olumlu davranışlarla takip edilirse ( etki ) kuvvetlenir. Bu kanun operant şartlanmanın temelini oluşturur.